اسفناج دارویی

مقدمه
اسفناج یکی از گیاهان دو لپه‌ای است. اسفناج گیاه بومی ایران است و از اوائل قرن اول میلادی کم کم به نقاط دیگر دنیا راه یافت. بطوری که در تاریخ مسطور است اسفناج در قرن هفتم در چین و در قرن دوازدهم در اسپانیا کشت می‌شده است. کشت اسفناج در سال 1806 در آمریکا شروع شد. اسفناج گیاهی است یکساله دارای ساقه‌ای راست به ارتفاع نیم متر که برگهای آن پخت و نرم مثلثی شکل به رنگ سبز می‌باشد. 

اسفناج نسبت به سرمای زمستان مقاوم است. دو نوع اسفناج وجود دارد که به نام پاییزه و بهاره نامیده می‌شود. اسفناج بهاره در فصل بهار کاشته می‌شود و به اسفناج انگلیسی معروف است. نوع پاییزه آن که به خاک بسیار غنی احتیاج دارد در پاییز کاشته می‌شود. گلهای اسفناج به رنگ سبز کمرنگ می‌باشد. اسفناج چون دارای مواد غذایی فراوانی است کشت آن امروز در تمام نقاط دنیا معمول است.

ترکیبات موثر در اسفناج
محققان دست کم ‌١٣ نوع مختلف از ترکیبات فلاونوئیدی در اسفناج پیدا کرده‌اند که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کنند و خواص ضد سرطانی دارند. خواص ضد سرطانی این فلاونوئیدها در اسفناج بویژه در ترغیب محققان برای تهیه عصاره‌های خاص از این گیاه خوراکی و به منظور استفاده در مطالعات کنترل شده بسیار تاثیرگذار بوده است. این عصاره‌های اسفناج در کاهش سرعت تقسیمات سلولی در بین سلول‌های سرطانی معده و نیز کاهش ابتلا به سرطان‌های پوستی در بین موش‌های آزمایشگاهی تاثیر به سزایی داشته‌اند. از سوی دیگر کاروتنوئید موجود در اسفناج و سایر سبزیجات برگ پهن و سبز از دو روش با بروز سرطان پروستات در انسان مبارزه می‌کند. 

 

این کاروتنوئید که نئوگزانتین نام دارد، نه تنها سلول‌های سرطانی پروستات را وادار به خود تخریبی می‌کند بلکه در روده‌ها به ترکیبات اضافی تبدیل می‌شود که نئوکروم نام دارند و مانع از تکثیر سلول‌های سرطانی در این عضو می‌شود و آنها را در حالت توقف نگه می‌دارد. ویتامین K موجود در اسفناج تقریبا و ‌٢٠ درصد از ارزش روزانه را در یک فنجان برگ اسفناج تازه داراست و همچنین بیش از ‌١٠٠ درصد ارزش روزانه این ویتامین نیز از یک فنجان اسفناج جوشانده شده تامین می‌شود که در حفظ سلامت استخوان‌ها نقش بسزایی دارد.

همچنین ویتامین K1 نوعی پروتئین غیر کلاژن اصلی در استخوان‌ها را موسوم به اولتئوکالسین فعال می‌کند که این ماده در نگه داشتن مولکول‌های کلسیم در داخل بافت‌های استخوانی نقش مهمی دارد. بنابراین بدون وجود مقادیر کافی از ویتامین K1 ، میزان اوستئوکالسین در بدن کافی نبوده و در نتیجه ترکیبات معدنی استخوان‌ها دچار اشکال می‌شود. برای بیماران مبتلا به ناراحتی‌های استخوانی ، دیابتی و قلبی – عروقی کمتر ماده‌ غذایی به لحاظ بهره‌مندی از تعداد قابل توجهی مواد مغذی کمک کننده با اسفناج قابل مقایسه است. 

اسفناج یک منبع عالی و غنی از ویتامین C و ویتامین A است. این دو ماده مغذی آنتی اکسیدان‌های مهمی هستند که برای کاهش تعداد رادیکال‌های آزاد در بدن فعالیت می‌کنند. ویتامین C به عنوان یک آنتی اکسیدان محلول در آب و بتاکاروتن به عنوان یک آنتی اکسیدان محلول در چربی عمل می‌کنند. این دو آنتی اکسیدان گروهی را تشکیل می‌دهند که مانع از اکسیداسیدن کلسترول در خون می‌شود. کلسترول اکسیده شده به هم می‌چسبد و در رگ‌های خونی دیواره‌هایی می‌سازد که می‌تواند باعث مسدود شدن رگ‌های خونی شده و در نتیجه منجر به بروز سکته‌ قلبی یا مغزی شود. مصرف مقادیر زیادی ویتامین C و بتاکاروتن می‌تواند به پیشگیری از بروز چنین پیچیدگی‌هایی کمک کند و یک فنجان اسفناج جوشانده می‌تواند 294.8 درصد از ارزش روزانه ویتامین A و 29.4 درصد ارزش روزانه و ویتامین C را در اختیار شما قرار دهد.

این گیاه سرشار از عنصر منیزیم است که این ماده معدنی نیز می‌تواند در کاهش فشار خون بالا موثر بوده و در نتیجه بدن را در برابر ابتلا به بیماری‌های قلبی محافظت کند. این گیاه خوراکی برای زنان در دوران عادت ماهانه که در معرض فقر آهن هستند، بسیار مهم است. افزایش ذخایر آهن با مصرف اسفناج ایده‌ مناسبی است به ویژه به این دلیل که در مقایسه با گوشت قرمز منبع شناخته شده‌ای از آهن است. اسفناج آهنی را در اختیار بدن قرار می‌دهد که کالری بسیار کمتری دارد و کاملا فاقد چربی است. آهن از ترکیبات داخلی هموگلوبین خون است که اکسیژن را از شش‌ها به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌کند و همچنین بخش کلیدی از سیستم‌های آنزیمی برای تولید انرژی و متابولیسم است.

خواص دارویی
•برگ اسفناج منبع غنی ویتامین A ، B3 ، C و آهن و پتاسیم می‌باشد.
•بدن را قلیایی می‌کند.
•خنک کننده است و برای پایین آوردن تب مفید است.
•ورم روده کوچک را رفع می‌کند.
•برای ورم ریه مفید است.
•ملین است و یبوست را برطرف می‌کند.
•برای لاغر شدن و وزن کم کردن مفید است.

•اسفناج به دلیل داشتن ماده‌ای به نام اسپیناسین هضم غذا را تسریع می‌کند. این ماده باعث تحریک معده و ازدیاد ترشحات آن می‌شود.
•خوردن اسفناج در رفع تشنگی موثر است.
•برای از بین بردن ورم و درد گلو مفید است.
•برای رفع سرفه‌های خشک برگ اسفناج را با جو پوست کنده و روغن بادام بپزید و بخورید.
•آش اسفناج با گشنیز برای سردردهایی که ناشی از سوء هاضمه و اختلال دستگاه گوارشی است مفید می‌باشد.
•اگر آش اسفناج را با آب لیمو و سماق و یا آب غوره بخورید سردردهای ناشی از اختلال کیسه صفرا را برطرف می‌کند.
•خوردن اسفناج از سرطان جلوگیری می‌کند مخصوصا در افرادی که به مصرف الکل و سیگار دست دارند.
•اسفناج در پیشگیری سرطان روده بزرگ ، معده ، پروستات، ‌حنجره و رحم موثر است.

•اسفناج کلسترول خون را پایین می‌آورد.
•بهترین دارو برای کسانی است که مبتلا به کم خونی هستند.
•اسفناج مانند جارو روده بزرگ را تمیز می‌کند.
•ترشحات لوزوالمعده را افزایش می‌دهد.
•اسفناح سبزی مفید برای تقویت اعصاب است.
•اسفناج پخته برای رفع بیماری آسم و گرفتگی صدا بسیار موثر است.  

منبع:دانشنامه رشد